“kinderen helpen om te gaan met de dood is kinderen helpen voor het leven”
Kinderen & afscheid
Kinderen betrekken
Kinderen die rondom het afscheid erbij mogen zijn maken de dood ook veel ‘normaler’ voor volwassenen. Kinderen begrijpen, voelen en vragen veel: ‘wat is doodgaan?, dat weet ik niet, ben jij weleens dood geweest?’ Dat leek mij het beste antwoord om het gesprek aan te gaan met het jongetje dat deze vraag aan mij stelde.
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
Fantasie
Fantasie is erger dan de werkelijkheid. De werkelijkheid is begrensd en de fantasie is onbeperkt. Dat geldt voor iedereen. Kinderen hebben vaak nog meer fantasie en de grens met de werkelijkheid is minder scherp. De eerste reflex van ouders is vaak om kinderen te beschermen. Daar ben je immers vader of moeder voor.
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
Ongedwongen en nieuwsgierig
Weghouden bij de dood en het verdriet uit bescherming. Terwijl kinderen juist moeten leren omgaan met afscheid nemen, dat hoort ook bij het leven. Je kunt ze niet alleen maar de mooie dingen laten ervaren. Natuurlijk zullen er vragen komen, soms zelfs jaren later. Vaak gaan kinderen ongedwongen om met een afscheid en zijn ze erg nieuwsgierig.
Column : verstoppertje spelen met de dood
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
iIets doen bij het afscheid
Voor kinderen is het heel waardevol om overal bij betrokken te zijn. Bij de laatste verzorging en/of een kleine taak bij het afscheid. Denk aan het dragen van bloemen of het aansteken van een kaarsje. Of helpen dragen van de overledene. Niet ieder kind zal dit willen, maar keuzevrijheid is belangrijk.
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
Boeken
Er zijn veel prachtige boeken voor alle leeftijden. Met wat hulpmiddelen erbij kan een verhaal nog meer gaan leven. Rupsje nooitgenoeg is een mooie basis om met een kind in gesprek te gaan. Als een rups een vlinder is geworden, is de rups dan dood? Transformatie en vlinders spreken natuurlijk tot de verbeelding.
Vergeet de koffietafel niet
Om de dood al heel jong bespreekbaar te maken is een beestje dat dood gevonden wordt, vaak een mooie aanleiding. Dit kan ook een huisdier zijn. Besteed aandacht aan wat dood zijn is en aan het afscheid nemen. Begraven is een voor de hand liggende optie. Een huisdier mag ook best even gemist worden. Direct een nieuwe hamster kopen is geen goed idee. En na deze kleine begrafenis?? vergeet dan vooral de koffietafel niet…
tip: De begrafenis van Manus de Mus (Sesamstraat)
Elders ook steun zoeken
Naast een lespakket zijn er troostkoffers en spelmogelijkheden om het gesprek met kinderen aan te gaan. Naast kinderen moeten ook ouders, leerkrachten en groepsleiders zich kunnen verhouden tot de dood en rouw. Immers, zij vangen kinderen op in deze situatie. Zeker als het overlijden in het gezin plaats heeft gevonden gaan kinderen vaak met hun vragen en verdriet naar een andere volwassene. Thuis is iedereen van slag.
Een juf of een meester of een vader of moeder van een vriend(in) kan dan veel betekenen.
Niet alleen op korte termijn maar ook voor de jaren die volgen. Kinderen kunnen soms jaren later ergens vastlopen en dan is het goed dat de omgeving (nog) weet dat er een verlies geweest is.
Tip: Dood zijn duurt zo lang (Tommie Sesamstraat) en Sukkel is dood (Tommie Sesamstraat)
Kinderen voelen de emotie
Kinderen weten meteen dat er iets heel ergs gebeurd is. Nadat ze verteld is dat er iemand dood is, lopen ze vaak even weg, gaan soms ook spelen. Even later komen ze terug en stellen ze bijvoorbeeld de vraag: ‘eten we vanavond dan nog wel frietjes?’ Ze tasten af wat er verandert en wat er doorgaat. De leeftijd van een kind bepaalt grotendeels wat ze kunnen begrijpen over de dood. Maar dat ze de emoties van de volwassenen voelen geldt voor alle leeftijden.
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
fotografie: Gonnie Helfrich afscheidsfotograaf
Pubers en jongvolwassenen
Denk niet alleen aan kleine kinderen maar ook aan pubers en jongvolwassenen. In de puberteit gebeurt er emotioneel veel tegelijkertijd. Jongeren willen vaak graag hun school en opleiding afmaken. Niet anders zijn dan leeftijdsgenoten. Het is gevoelsmatig in deze periode vaak allemaal al zo ingewikkeld. Rouw uitstellen is vaak het gevolg. Hoe daarmee om te gaan?
Op het Expertisecentrum Omgaan met Verlies veel informatie beschikbaar en lees het boek van Riet Fiddelaers, Jong verlies.
Tot slot: NTR Klokhuis heeft een 4-delige serie gemaakt over de dood, klik hier